Hoàn thành đồ án tốt nghiệp tại Học kỳ Fall 2022 với đề tài “Destinee – Ứng dụng gọi thoại ẩn danh cho các cặp đôi” nhận nhiều đánh giá cao từ hội đồng bảo vệ, Nguyễn Trung Thịnh – cựu sinh viên ngành Kỹ thuật phần mềm Đại học FPT đã có bài viết chia sẻ về hành trình phát triển đồ án từ nhiều góc nhìn: Lựa chọn ý tưởng, startup, làm việc nhóm… Cùng Đại học FPT tìm hiểu nhé!
Hello mọi người, mình là Trung Thịnh. Tại thời điểm viết bài này thì đã 4 tháng kể từ khi mình hoàn thành bảo vệ đồ án tốt nghiệp của trường Đại học FPT. Bài viết này là để chia sẻ trải nghiệm đến mọi người cũng như một đoạn nhật ký cho sau này mình tự nhìn lại.
Sau khi đọc bài này, mình tin bạn sẽ có thể chuẩn bị tốt hơn cho đồ án sắp tới của bạn và có thêm nhiều góc nhìn về kinh doanh, startup, đội nhóm,… Với kiến thức và trải nghiệm ở thời điểm hiện tại, góc nhìn và chia sẻ của mình có thể còn thiếu sót nên hãy cùng mình chia sẻ ở phần bình luận nhé!
Mục lục xem nhanh
1. Tại sao làm đồ án của sinh viên Đại học FPT lại như phát triển một Startup?
Đối với mỗi trường Đại học khác nhau thì cách thức và yêu cầu thực hiện đồ án sẽ khác nhau. Với Đại học FPT thì tiêu chí chấm điểm của trường sẽ bắt đầu từ business (tính thực tiễn của vấn đề) rồi mới đến implementation (cách hiện thực giải pháp). Để dự án được trình làng bảo vệ trước hội đồng thì phải trải qua 3 vòng review:
- Review 1: Bài toán có thực tế, giải quyết được vấn đề của người dùng không? Đã có sản phẩm thay thế chưa? Các tính năng có hợp lý không?
- Review 2: Architecture, Detail Design (ERD, use-cases, non-functional requirement) có phù hợp không và phạm vi đề tài có đủ lớn hay chưa.
- Review 3: Liệu sản phẩm hoàn thiện có đủ để “on-stage” chưa (UI/UX, features, non-functional requirement v.v.)
Vậy thì tại sao đồ án tại Đại học FPT lại có tính chất startup, kinh doanh?
- Có phải bạn đang phát triển sản phẩm phục vụ cho người dùng không?
- Có phải bạn sẽ làm việc cùng đội nhóm không?
- Có phải mục tiêu cuối cùng của bạn là xây dựng thành công sản phẩm và có khách hàng từ sản phẩm đó không?
Nếu câu trả lời là có, thì dự án chính là một startup thu nhỏ rồi đấy! 😉
2. Điều kiện gì quyết định project của bạn được điểm cao “aka” startup thành công?
💡 Câu trả lời là một sản phẩm giá trị, chấm hết!
Đã có nhiều dự án bị từ chối từ vòng review đầu tiên do giảng viên không nhìn thấy được giá trị của sản phẩm.
Vậy thì một sản phẩm như thế nào là giá trị?
“Tất cả sản phẩm được làm ra để phục vụ nhu cầu của người dùng, nếu không thì sản phẩm đó không có giá trị”
Tôi đồng ý, bạn có rất nhiều ý tưởng, tôi cũng vậy, các startup trên Shark Tank cũng thế. Nhưng nếu ý tưởng và sản phẩm đó được hiện thực và chẳng có ai sử dụng thì . . . bạn hiểu ý tôi mà.
Không phải có tiền, có nguồn lực là sản phẩm đó sẽ thành công, MXH Lotus là điển hình của câu nói này (theo Đầu tư 1.200 tỷ đồng, mạng xã hội “made in Vietnam” Lotus hiện giờ ra sao?)
Hành trình đi tìm long mạch
Một sản phẩm giá trị không bắt nguồn từ một ý tưởng nghe “táo bạo” mà bắt nguồn từ nỗi đau của người dùng:
- Có phải nỗi đau và nhu cầu của ta là cần lưu và chia sẻ file nên dropbox, google drive mới ra đời không?
- Có phải ta cần liên lạc với nhau nên điện thoại mới ra đời không?
Bạn để ý các ý tưởng hot trend một thời như lẩu trà sữa, hay là tiệm làm móng có mấy anh trai cơ bắp phục vụ giờ đóng cửa hết rồi vì không giải quyết được nhu cầu gì cả, mà chỉ là nó khác lạ nên mọi người share trong chốc lát thôi.
User pain points (nỗi đau) phải thực tế đến từ người dùng, bằng cách phỏng vấn, hỏi thăm, làm khảo sát xem họ có thực sự gặp vấn đề đó không và vấn đề đó có đủ lớn để họ sẵn sàng trả tiền để sử dụng dịch vụ. Đồng thời bạn cũng phải cân nhắc liệu đã có sản phẩm khác trên thị trường chưa.
💡 Nếu chưa có sản phẩm trên thị trường thì có thể một là bạn tìm hiểu chưa đủ kỹ, và hai là người khác đã thử và thấy không có tiềm năng gì cả đấy!
Tips: Đừng tìm những gì quá cao siêu, hãy tìm những vấn đề đang có và chưa được làm tốt. Hãy làm nó tốt hơn.
Nghe gian nan nhỉ, khó nhỉ! Đúng là như vậy, kết quả sẽ không đến trong một sáng một chiều. Đây là một quá trình liên tục thử và sai, liên tục thay đổi và quan trọng là bạn phải ra ngoài để nói chuyện với khách hàng tiềm năng của mình. Hãy bắt đầu thật nhỏ với các prototype, sản phẩm MVP và xác nhận nhu cầu từ khách hàng.
Luyên thuyên thế thôi, chứ đến mình cũng chưa làm được cơ mà kaka. Oke, đã có được ý tưởng rồi thì làm sao thực thi được ý tưởng đây?
3. Hành trình thành công từ ý tưởng đến sản phẩm
Trừ bạn định làm solo-founder kiêm CEO, CTO, Full-Stack Developer thì hầu như bạn sẽ làm việc với những người khác như một team.
Điểm lợi của làm việc dưới một team là “chả lợi gì cả” còn điểm hại là rất nhiều. Đùa đấy, đó là khi bạn “fail” trong thiết lập đội nhóm thôi. Nếu như bạn tận dụng tốt thì team sẽ giúp bạn được rất nhiều như hoàn thành được nhiều công việc hơn nè, hỗ trợ nhau lúc khó khăn nè.
💡Nói thế chứ thiết lập được một đội nhóm xuất sắc là vấn đề mà cả những doanh nghiệp lớn còn đau đầu.
Câu chuyện buồn có thật từ các nhóm đồ án
Khá nhiều team bước vào kỳ đồ án với trạng thái vui vẻ, nhiều hy vọng cùng nhau bước đến vinh quang. Nhưng kết thúc trong sự tan rã, cãi vã thậm chí… hận thù.
Có một người bạn của mình, lập team gồm 4 người là các anh em cùng nhau học và chơi từ kỳ 1 đến kỳ 9 (cuối). Cả 4 người đều là những người rất giỏi, lập trình giỏi, tham gia CLB lập trình, nói chung là đầy đủ yếu tố và kỹ năng để hoàn thiện một dự án. Nhưng đến đoạn làm đồ án thì mâu thuẫn, xung đột, tách nhóm đến nỗi vừa bảo vệ xong ra khỏi hội trường là… block nhau luôn.
Từ lời của các mentor đồ án, nhiều nhóm cũng có trường hợp tương tự:
- “Có thằng này là không có em”
- Ghét quá out nhóm ngang luôn
- Cả team tan rã, đóng học phí lập nhóm mới
Làm sao để thiết lập đội nhóm đủ gắn kết?
- Leader phải là người các thành viên tin tưởng
- Mọi người phải có cùng vision và goals
- Phải có hợp đồng cam kết
Một đội nhóm gồm những cá nhân xuất sắc chưa chắc sẽ là đội nhóm thành công. Nhưng một đội nhóm có leader xuất sắc và tất cả các thành viên đủ gắn kết, kỹ năng để làm việc cùng nhau chắc chắn có thể tạo thành đội nhóm thành công.
💡Một vấn đề khi team có quá nhiều người giỏi là chẳng ai thèm nghe ai cả vì ai cũng nghĩ là mình đúng.
Điều quan trọng nhất của một nhóm là cần có một đầu tàu, là một leader đủ bản lĩnh để các thành viên khác tin tưởng.
Như vậy thì những lúc mâu thuẫn hoặc nhiều ý kiến khác nhau mới có một người chốt solution cuối cùng. Còn tất cả những thành viên còn lại phải đi theo, đừng làm khác sau khi đã chốt rồi.
Điều kiện tiên quyết của một đội nhóm thành công là một leader giỏi, cái gì quan trọng thì nhắc lại.
Là một leader, làm sao để mọi người tin tưởng mình?
Việc thiết lập sự tin tưởng không phải đến từ danh tiếng, chức vụ mà đến từ một quá trình chứng minh sau khi đã làm việc chung một khoảng thời gian.
Thế nên, để mọi người tin tưởng vào khả năng của bạn, mỗi ngày bạn đều phải sống như một leader. Như tôi, trước cả khi tôi là team leader, trong quá trình học tập tôi luôn luôn làm tốt nhất có thể, luôn là thành viên chủ chốt đóng góp nhiều giá trị cho dự án và kết quả nhận lại thì cũng tốt.
Từ đó, khi đến bắt tay làm đồ án thì những người tôi làm việc chung đều biết khả năng của tôi, và họ đặt niềm tin vào tầm nhìn của tôi.
Làm sao để mọi người có cùng vision & goals
Người khởi xướng project nên là leader, và là chịu trách nhiệm chính cho project này.
Đầu tiên, leader phải có một ý tưởng, mô hình về sản phẩm tương lai hoàn chỉnh. Công việc của leader chính là bán cho các thành viên ý tưởng đó, leader phải chứng minh được vì sao mọi người nên cùng người đó hiện thực ý tưởng và cho thấy sự quyết tâm của leader. Cái mà leader bán chính là niềm tin trong tương lai.
Vì thế hãy chuẩn bị thật tốt về ý tưởng, mô hình kinh doanh, đến quá trình hiện thực như kiến trúc phần mềm, công nghệ sử dụng.
Cách để kiểm soát rủi ro
Có không ít lần một team đang chạy tốt, thì đột nhiên một thành viên thất tình rồi bỏ ngang không làm nữa. Hoặc có xích mích, không thích nhau nên bắt đầu không chịu làm việc làm giảm hiệu suất của dự án.
Vì thế trước khi bắt đầu dự án, tất cả các thành viên cần phải ký cam kết rằng:
- Sẽ tham gia dự án đến cuối
- Chủ động làm việc, đảm bảo hiệu suất…
- Sẽ chấp nhận hình phạt hoặc chấp nhận rời team nếu không đáp ứng được những gì đã cam kết
Các team nên bắt đầu kì đồ án sớm vài tháng:
- Thứ nhất là để tăng thời gian làm giảm rủi ro trễ
- Thứ hai là sau vài tháng leader sẽ dễ dàng nhận thấy trình độ cũng như thái độ của team member,lúc đó nếu phải thay thế member thì mọi thứ vẫn còn trong tầm kiểm soát
Đừng tin những gì người khác nói, hãy nhìn những gì họ làm
Đây là bài học xương máu của tôi, “đừng tin những gì người khác nói”.
Lúc chưa vào công việc, hay gặp khó khăn thì nói rất … mạnh miệng, sẽ cố gắng hết sức, giao gì cũng làm được hết. Đến lúc làm rồi thì mới biết là không có đủ trình độ nhưng cái quan trọng hơn là thái độ, không có trách nhiệm, làm việc không có tâm. Gặp phải cá nhân như này thì thì thật sự là… cắn răng mà chịu đựng.
💡 Thế nên là đừng có chốt hợp đồng “trên bàn nhậu” nhé 😉
Thái độ quan trọng hơn trình độ
Một team member của tôi, là người có năng suất cao nhất. Lại là người chưa từng có kinh nghiệm trong việc lập trình frontend, thiết kế giao diện. Nhưng anh ta lại là người làm tốt nhất, năng suất cao nhất không chỉ ở chỉ lĩnh vực đó. Mà anh ta còn có khả năng đáp ứng tất cả những gì leader cần, kể cả đó không phải chuyên môn của anh ta.
Thế nên một người làm việc có tâm, thái độ tốt vẫn ngon hơn một người có kỹ năng nhưng thái độ thì hỡi ôi nhé. Trình độ thì có thể đào tạo được, chứ thái độ thì không đào tạo được nhé.
Kết bài
Hầu như trong bài viết, mình không hề đề cập bất kì ý gì về vấn đề kỹ thuật. Vì đối với mình, về kỹ thuật thì chỉ cần bạn chăm chỉ, chịu khó nghiên cứu và tìm hiểu thì bất kỳ vấn đề gì cũng sẽ có thể giải quyết được. Nhưng, để tìm được những người cộng sự đồng ý bỏ công sức, chấp nhận hy sinh thời gian của mình để hoàn thành giấc mơ mà người đó không tạo ra thì không phải ai cũng làm được.
Đây là một ít dòng chia sẻ mình muốn gửi đến những bạn sinh viên Đại học FPT đang muốn xây dựng một kỳ đồ án đáng nhớ trước khi rời xa mái trường FPT thân yêu. Hãy cố gắng hết mình, làm việc hết sức và tận hưởng những ngày tháng cùng nhau có khóc có cười này nhé. Vì chưa chắc sau này, bạn sẽ còn một cơ hội nào khác để hiện thực startup của riêng mình.
Trung Thịnh
